silencio

Está comprobado que as cousas materiais non son capaces de encher o interior dunha persoa. Empeñámonos niso, pero como drogadictos, o único que facemos é aumentar cada día a dose, a ver se así funciona; con todo, as cousas non cambian e o baleiro segue baleiro.

Outras veces tentamos encher ese baleiro con “ruído” de todo tipo. Estamos hiperconectados e cunha saturación de noticias nunca vista. Pero o baleiro segue baleiro e o silencio produce un ruído atronador que non o acougan nin as copas dun sábado pola noite nin a mellor das pastillas para durmir nin as vacacións gozadas nun lugar de ilusión para tratar de «desconectar».

O paradoxal ruído do silencio e do baleiro fáisenos insoportable, até o punto de provocar en nós unha tolemia que nos levará a facer cousas totalmente aberrantes, como desfacernos das persoas máis débiles, como son os nenos sen nacer e os anciáns desamparados, aos que se lles fixo crer que a súa vida xa non vale porque só gastan e non producen. Como din os nosos bispos, que haxa enfermos incurables non quere dicir que sexan incuidables e o que necesita o noso país é unha lei de coidados paliativos. Unha morte cando é buscada por un mesmo, nunca é digna.

Construímos a nosa sociedade sobre valores que nos proporcionan, en principio, unha vida moi cómoda. Pero está a comprobarse como esta comodidade duns é á conta de sacrificar a vida dos demais e, quizais do mesmo xeito, tamén outros no futuro sacrificarán a nosa cando estorbemos. E iso porque tivemos a sorte de nacer, pois outros moitos, millóns nos últimos vinte anos, non a tiveron.

O tempo actual tamén se caracteriza pola excesiva e exhaustiva programación e planificación. Queremos ter todo ben atado e que nada perturbe a nosa paz. Pero a realidade, unha vez máis, é túzara e temos que cambiar de plans todos os días e por todo tipo de motivos. Pero como a un neno por nacer ocórraselle cambiar os plans dos seus pais, que se vaia preparando. E como a un ancián ocórraselle deixar de ser autónomo, que vaia facendo tamén as maletas.

O ruído do silencio e do baleiro denúncianos a «esquizofrenia» na que vivimos. Así, tanto celebramos o nacemento dun neno ao mesmo tempo que reivindicamos o dereito a abortar a outro que veña detrás se non o fai de acordo cos nosos plans. Ou somos capaces de debater no Congreso unha lei sobre a eutanasia o mesmo día no que o mundo enteiro celebra unha xornada dedicada á prevención do suicidio. Pois xa me dirán que é a eutanasia (ou co eufemismo co que queiran chamala) senón un suicidio asistido.

Non sei onde imos chegar. Creo que non moi lonxe, pois tanto o aborto como o eutanasia son a consecuencia dunha sociedade sen esperanza porque está baleira.

No noso interior hai un baleiro e un silencio que só Deus pode encher de contido, sentido e harmonía. Deus é o único remedio para evitar que dentro duns anos nos avergoncemos das atrocidades que estamos a facer agora. Ademais, deberiamos aprender do pasado, cando co beneplácito dunha maioría, tamén se fixeron cousas que agora nos dan auténtico repelús. A vida do outro é sagrada e ten valor absoluto, non hai nada máis grande neste mundo.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco da Fonsagrada

[Artigo orixinal]

Narrar sobre o extraordinario adoita ter máis vantaxes que fixar a atención nos sucesos cotiáns e en personaxes que tampouco son seres do outro mundo. Cando isto escribo, fágoo nun contexto altamente ruidoso pola obrigación que me vén imposta desde o exterior, cheo de voces insoportables, tambores e decibelios pasados de medida. É un día normal. Pero adoita ser habitual: un día por unha manifestación (neste caso contra a chamada lei mordaza), outro por un concerto de rock, outro por un acto organizado por algunha das moitas institucións…, pero case sempre, o silencio da contorna da Catedral de Lugo e ata no seu interior viólase de xeito sistemático. Cidadáns, autoridades, o Cabido da Catedral, asociacións, etc. manifestamos o noso descontento por causa destes estrondos e ruídos que seguen atentando contra o Patrimonio material e inmaterial da humanidade en Lugo e contra a saúde espiritual, psíquica e corporal. A nosa Catedral é unha escola de silencio pola súa Exposición permanente do Santísimo e polos numerosos fieis que como peregrinos, orantes, penitentes ou turistas, acoden a ela cada día buscando a Cristo e/ou un espazo para a meditación, a paz interior e o silencio. Todos necesitamos do silencio e de silenciarios. O obreiro para descansar do seu traballo e reparar as súas forzas, o deportista que chega canso de sons que non quere escoitar, a autoridade que nos representa para madurar serenamente os seus plans de goberno, o pensador, o enfermo… e por suposto, para o orante que se sabe amante Deus, unha necesidade absoluta. Xa non hai silenciarios. Sen embargo é unha das grandes preocupacións cidadás este tipo de contaminación insana. Oxalá que o próximo goberno municipal constitúa unha concellalía de silenciarios. É que son moitos os riscos desta grave contaminación que esta construíndo xeracións de xordos físicos e espirituais e cómpre formar e informar á poboación dos seus perigos e consecuencias. E facelo co exemplo, evitando e acalando ese estrépito enxordecedor que produce o vertixinoso movemento da vida deste século con tantas voces impertinentes e tantos sons inarticulados e confusos que carecen de timbre e provocan suciedade, contendas e alborotos.

Aínda que é certo que ningunha cidade española está entre as dez máis ruidosas do mundo, si é verdade que a nosa sociedade está considerada entre as máis buliciosas. Os profesores en xeral queixámonos da incapacidade dos nosos nenos e novos para o silencio. E sen silencio, reflexión, esforzo e meditación non hai aprendizaxe. Recordo ler que os ríos máis profundos son sempre os máis silenciosos. Será por iso que, o verbo “profundar” en sentido figurado, segundo o dicionario, refírese a “meditar detidamente e examinar unha cousa para chegar ao seu perfecto coñecemento”. Nas miñas múltiples experiencias de encontros con mozos, en campamentos, xornadas de reflexión, retiros e exercicios espirituais, sempre me atopei coa ausencia de experiencias de silencio. De feito, o difícil non é estar en silencio, o difícil é querer educarse no silencio. Este, é unha arte que require esforzo e aprendizaxe. O filósofo e teólogo Pablo d´Ors, fundador da Asociación Amigos do Deserto, na súa obra Biografía del silencio (Siruela, Madrid 2018) suxire que é posible o acto da meditación para quen o desexa. E que abonda un ano de meditación perseverante, ou ata medio, para decatarse de que se pode vivir doutro xeito. A meditación na dimensión da espiritualidade cristiá faise oración que nos “con-centra”, devólvenos á casa propia e á Casa do Pai de onde nunca deberiamos saír; é escola de amor onde se aprende a convivir co noso propio ser e cos marxinados; insere a un, no fascinante proceso de rexuvenecemento, de rexeneración e renacemento. Escoitar en silencio á natureza, abrir o pensamento e a mente aos seus sons silenciosos, escoitar aos sabios e, desde a actitude orante cristiá, á Sabedoría de Deus expresada na súa Palabra bíblica, convértese en elocuencia que engrandece, que alenta e ennobrece.

Ai! Quen puidese hoxe recitar de verdade aqueles fermosos versos do noso Luís Pimentel dedicados á Cidade do Sacramento:

“Allí está en estos momentos

una hora solitaria

en remanso de silencio.

Na Catedral hai un rumor luído

unha memoria escura e indefensa

un silencio como de loito puro”.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

O silencio é o que máis nos custa aceptar, malia tantas experiencias como temos na vida:

-Moitos vivimos no campo e sabemos a profundidade de reflexión dos campesiños que pasaron longas horas en contacto coa natureza, observando todo, aguzando o oído, diferenciando cores, sons, tonalidades…

-Como comunicadores frecuentemente rebelámonos contra pedantes entrevistadores que non deixan falar ao entrevistado e só se escoitan a si mesmos.

-Cantas veces quixemos levantarnos a media homilía porque o sacerdote fala e fala e fala e non comunica nada.

-A dobre imaxe máis frecuente hoxe no transporte é: ou cos parlantes ben colocados e abstraídos do que pasa ao redor dun ou coas mans aloucadas sobre o teléfono unha e outra vez porque a maioría non aguanta o silencio…

E iso malia que sabemos moi ben que Deus deunos dous oídos para escoitar moito e unha soa boca para falar pouco…

Ben fai o Papa en acentuar a importancia do silencio en todo tipo de comunicación, en remarcar que o silencio é parte integrante da comunicación e sen el non existen palabras con densidade de contido.

E, xunto ao silencio, a palabra; precisa e oportuna, iso si. Temos ese gran don, esa marabillosa calidade que non podemos malgastar. Poida que sexa suficiente dicir que a comida estivo boa pero se merece o cualificativo de sabrosa ou deliciosa, entendemos outra cousa… Por iso en quechua para dicir “Santo, santo, santo…” elixiron a palabra “sumaq”, que non só é bo senón rico e ata sabroso… porque a Palabra de Deus non se “sabe” senón que se “saborea”; a Deus non só o coñecemos coa intelixencia senón co corazón e, como di o biblista Carlos Mesters, cos pés, é dicir, camiñando tras de el, seguíndoo.

Pero ben sabemos que en comunicación non podemos falar só de palabra; sería moi frío: de novo co Papa, é necesario crear un ambiente propicio, case unha especie de “ecosistema que saiba equilibrar silencio, palabra, imaxes e sons”. Un belo exemplo diso témolo na película La Misión: o aproveitamento ao máximo de todos os elementos da vida cotiá da comunidade, sazonado coa música, producía o clima máis axeitado para a comunicación da mensaxe de salvación e liberación dos guaranís, para que a palabra (e a Palabra) cobrasen densidade. Pola contra, o “adoutrinamento” machacón que frecuentemente caracterizou as prédicas e as catequeses produciu o efecto contrario.

Nunca como agora fomos bombardeados con mensaxes e informacións; nunca como agora vivimos -con frecuencia- máis incomunicados. Necesitamos subir cada vez un pouco máis os auriculares para gritar máis e escoitar menos. Poida que teña razón a miña técnica en audifonía: os defectos que antes aparecían nos oídos aos 65 anos xa están aparecendo aos 50. Se seguimos baixando… Claro que, ás veces é preferible non oír para non ter que escoitar a cantidade de estupideces que nos ofrecen os medios, entre outras…

José María Rojo

[Ver artigo orixinal en castelán]

 José María Rojo estará en Lugo o 17 de outubro ás 20h no salón de actos do Seminario para falar da misión nas grandes urbes latinoamericanas.

 Se difícil é a arte de falar como se debe, dificilísima é a arte de calar a tempo. Mellor diría que a arte de falar e a de calar non son dúas artes, senón unha soa, porque unicamente fala como debe quen cala ao seu tempo.

 Calar a tempo non é calar en todo tempo, senón calar falando e falar calando…

 E aí está a dificultade suma desta arte: chegar a conseguir que a miña lingua fale a idea que na miña cabeza reflicte a verdade e cale a amañada polo meu amor propio, que fale o bo  que rectamente ama o meu corazón e o malo que rectamente odia, e cale o capricho ou a aberración que lle impón o lle suxire o amor propio, que fale a paixón nobre e ordenada da miña sensibilidade e calen o balbordo e os berros de fera das paixóns tiranizadoras.

 Que a miña lingua fale só para expresar o que pensa a miña cabeza, sometida á miña razón e á miña fe, o que quere o meu corazón escravo da miña cabeza, e o que sente a miña sensibilidade, ás boas ou ás malas, sometida á miña vontade e á miña cabeza.

Manuel González García: Jesús callado o La Eucaristía, escuela del silencio

(Cartilla para aprender a callar), 1938²

Mons. Manuel González será canonizado esta semana en Roma, onde haberá representación da Diocese de Lugo