liberdade

Aínda que nos enchen o whatsapp e as demais redes sociais de infinidade de bromas (encántame a creatividade deste país aínda en tempos difíciles!), a realidade é que vivimos unha situación que cada vez é máis complicada.

Todos dixemos nestes días de «peche» que teriamos tempo de facer unha infinidade de cousas. Nada máis lonxe da realidade, que sempre estamos a perder o tempo como faciamos antes ou que seguimos sen decidirnos a vencer a preguiza que provoca estar recluídos. Ao final non se trata tanto do externo, senón de nós, da nosa actitude, da verdadeira disposición que temos para facer as cousas. Ese «minuto heroico» que algunha vez na nosa vida escoitariamos na maior das loitas que pelexamos cada día e que vai marcar as posteriores horas non pode deixarnos derrotados nin que signifique que por perder unha batalla perdamos a guerra; e si, refírome ao minuto en que decidimos se nos levantamos da cama ou seguimos «cinco minutiños máis».

Pero hoxe quero falar dun tipo de confinamento que me parece peor e máis doloroso: o do corazón. Porque o que máis me preocupa é isto. Eu podo confesar e confeso que levo varios días encerrado na miña habitación-despacho, que se converteu no meu lugar de traballo, de oración, de lecer, de alimentación… Tamén podo confesar que a pasada semana, celebrando a Misa, eu só, contemplando a praza e a avenida Rodríguez Mourelo, vendo atardecer, emocionábame elevando a Xesús nas miñas mans. Nese momento viñan ao meu corazón algunhas das persoas hospitalizadas e doíame a alma non poder facer nada salvo rezar (que é o máis importante e o poder da oración é moi forte). Agora entendo aos meus pais e a tantos outros: ver mal ao teu fillo e non saber que facer por eles. Bendita paternidade!

Así que estes días pensei moito no confinamento do corazón. Antes considerábaste libre, con capacidade de decidir na túa vida, sendo o máis autónomo de todos os seres deste mundo. Pero agora, que catro paredes nos constrinxen, que parece que non existe abondo osíxeno nas nosas casas, que as horas pasan no mesmo espazo coa mesma xente, segues considerándote libre? É fermoso descubrir que o noso corazón ten anhelos infinitos porque iso fainos lembrar que somos humanos, creados por Alguén que si é verdadeiramente infinito e que, así, fíxonos capaces de infinito. Nunca cansarás de desexar, de buscar, de pedir. Parecemos «pozos sen fondos». E realmente sómolo.

Por iso a liberdade non se mide en espazos ou tempos, mídese no corazón. Aquela frase que tantas veces me lembrou un moi querido amigo sacerdote do Mestre Yoda: «aprender a liberarse daquilo que precisamente perder temes». Esa é a nosa maior liberdade. Que liberación ao deixar unha relación que non ía a ningunha parte! Pois esa, e non outra, é a verdadeira liberdade. Polo menos un primeiro indicio da mesma. Pois falta un ingrediente: ti. A liberdade non é un xesto que veña de fóra, senón que nace no noso corazón. É o movemento do corazón que anhela e que desexa ser anhelado. Pero cando algo se pon no medio do camiño, cando bloquea esta acción, entón a liberdade simplemente desaparece.

Estes días moita xente está a descubrir que non sabe vivir soa, que non entende que é verdadeiramente a liberdade. Parecía que antes eramos libres por vivir na rúa, sempre rodeados de xente. Agora, sós e encerrados, a vida esvaécese. O teu corazón está verdadeiramente confinado. E, unha vez máis, non se trata do espazo ou do tempo, trátase de ti. Vivir a liberdade como don de Deus é descubrir que fuches creado para o amor, para elixir e ser elixido (como diría tamén o meu bo amigo Buber).

E o corazón confinado aínda non é maduro. Porque a súa liberdade vívea ao límite cos demais. É facer real esa tremenda frase de Sartre cando di que a nosa liberdade acaba onde comeza a do outro. Que ninguén che veña a pór a cambadela! Non dependas de ninguén. Que cando Deus elixíu a Abrahán e díxolle que saíse da súa terra non lle explicou con quen debía ir e con quen non. Non imaxino a Deus facendo unha lista detallada, como as das vodas! Tratábase de que el seguise a vocación do Señor con aquilo que era a súa vida. E Sara, a súa muller, era a súa vida. Por iso deixou todo o demais atrás. Que hai na túa vida que sexa realmente necesario? Que forma parte do teu corazón que non podes deixar atrás? Porque no confinamento haberá moitas cousas, pero o esencial de cada un de nós neste tempo tamén quedou claro. E o teu corazón, como está?

O confinamento demostra como son as nosas relacións cos outros, como as vivimos e nos afectan. Pero tamén di moito de nós, de como vivimos a nosa vida, do acelerado que anda o noso pulso diario. Netflix, HBO, Instagram, Facebook, Tik Tok ou Whatsapp quizais son o verdadeiro confinamento do corazón. As horas que perdemos nas redes sociais, en conversacións nada produtivas ou en perseguir a unha mosca coa mirada? Tamén temos que aprender a descansar, a divertirnos e mesmo a aburrirnos! Pero o noso corazón ten que ser libre, buscar o infinito e vivindo en relación con aquilo que nos constrúe.

Imaxinemos por un intre que Deus colle o noso corazón, así, agora, co que vivimos até este momento. Haberá mil cosas das que poderiamos avergoñarnos. Pero unha boa pregunta sería: que espazo ocupou Deus na túa vida? Buscáchelo realmente? Fuches tan libre como para vivir a túa vida segundo as túas propias decisións ou seguindo os desexos doutros, os caprichos doutros? Vives atado ás túas apetencias ou tratas de «en todo, amar e servir» ao máis puro espírito ignaciano? Coidas dos que tes preto, ou o teu corazón está aprisionado polo egoísmo e a soberbia?

O confinamento do corazón hoxe ten que rematar. Depende de ti. Porque só ti sabes como está e só ti podes dar por resolto este capítulo na túa vida. Pero non estás só. Es finito! E, aínda que creado para ser libre e amar, Alguén o fixo primeiro por ti. Pídelle a Deus que che axude. A súa graza pódeo todo. Pero non deixes que nada che roube a paz. Tampouco este tempo. Tampouco a corentena. Nin sequera as catro paredes da túa casa. A liberdade permíteche contemplar o horizonte da túa vida, tomar as rendas da mesma e decidirche a amar e ser amado!

Nicolás Susena Presas

[Texto en castellano]

De cando en vez rexorde o debate en torno ao lugar do relixioso no sociedade. Manifestacións sobre a privacidade do relixioso, os constantes intentos de apartar todo o que sexa manifestación relixiosa da vida pública, os ataques e ofensas frecuentes aos dogmas máis sagrados do cristianismo, o desprezo dalgúns cara á sagrada presenza da Igrexa no mundo da marxinalidade e a consideración da relixión como resto arcaico, son feitos innegables que as relixións e as Igrexas teñen que soportar con estoicismo e paciencia. Afírmase como evidente que as relixións son unha fase superada da historia humana, unha neurose infantil, un consolo para ignorantes e unha alienación da existencia real. Afirmacións claras coas que se quere dar a entender que crer non é razoable e que os crentes fomos privados da razón. Aquí temos, alambicada, a crítica moderna da relixión desde Feuerbach, Marx e Nietzsche ata Freud. Abundan fracasados e trasnoitados divulgadores e falsos intérpretes daqueles sabios pensadores.

Os gobernos van e veñen pero as persoas, que somos quen conformamos e constituímos as sociedades, permanecemos xeración tras xeración. Por iso as categorías fundamentais para pensar a sociedade e o lugar do fenómeno relixioso nela son a persoa e a liberdade. Negándose, non hai nin haberá nunca progreso. Elas sosteñen a cidadanía e a realidade transcendente do ser humano expresada de xeito positivo na realización relixiosa da existencia dentro da autonomía propia (laicidade positiva) ou reducíndoa exclusivamente á súa dimensión secular e temporal (laicismo destrutivo e negativo). Os dereitos dos cidadáns articúlanse na familia e nos grupos intermedios (institucións, asociacións, cabidos, confrarías, congregacións…). Neles exprésase e realizan as persoas quen a través desas articulacións, elixen e exercitan o seu destino fronte ao poder supremo do Estado, ante o cal o individuo illado é como gran invisible na engrenaxe xigante das superestruturas estatais. Desde o sentido común, os poderes deben recoñecer que hai logros definitivos na orde da liberdade, dos dereitos humanos, da ciencia e da conciencia, da moral, da ética de mínimos e máximos, detrás dos cales xa non se debería volver: ningunha política, relixión ou cultura poden negalos ou abrogalos. Ante as mareas de ambigüidades, complicidades e ocorrencias que queren atentar contra as estruturas da conciencia (a relixión non é unha fase da historia), é esencial definir e diferenciar Estado, sociedade e goberno. O primeiro somos os cidadáns quen expresamos de forma plural a nosa vontade, e a responsabilidade prioritaria dun goberno é o recoñecemento desa vontade da cidadanía. Observo, con frecuencia, pola realidade eclesial na que me toca vivir que unha tarefa pendente na nosa sociedade española é a necesaria clarificación entre ser cidadán e ser relixioso. A nosa sociedade é aínda maioritariamente católica tanto polo feito histórico do cristianismo como polo feito social e comunitario da cristiandade ou Igrexa. Crer ou non crer son dúas implantacións radicais e primarias da existencia humana que merecen respecto. Ningunha das dúas ten primacía ou plusvalía civil. Cando unha delas fai de xuíz que dicta á outra os seus deberes, exerce violencia persoal, social e institucional. Non é bo camiño cara á paz buscar sempre un culpable. Sería bo que quen se saben soamente fillos da razón ilustrada fagan tamén exame de conciencia.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

Imaxe: Cathopic

Hoxe comezo con este refrán: «Cada un fala da feira segundo como lle vai nela», aínda que tamén podería telo feito con estoutro: «nada é verdade nin mentira, todo é segundo a cor do cristal con que se mira». Ata hai pouco ninguén dubidaba da sabedoría contida no refraneiro popular español. Pero permítanme desconfiar. Agora xa non é así, polo menos nestes dous refráns que se me viñeron á cabeza cando estiven reflexionando sobre algo que observo na sociedade occidental que se di tan tolerante e que presume de acoller e respectar todas as formas de pensamento e relixión.

É mentira, porque non todos podemos falar libremente de como nos vai na feira. Tampouco podemos falar esperando que se respecte a nosa opinión, que é froito da cor coa que miramos a realidade do mundo. Hoxe estes dous refráns substituíronse polo que se coñece como “políticamente correcto”. Un xa pode crer, pensar, experimentar, saber, ver o que sexa, que como non se enmarque dentro do “políticamente correcto”, o mellor que pode facer é estar caladiño, se non quere gañarse os apelativos de franquista, tridentino, cavernícola, homófobo, inquisidor, etc. Ou sexa, que vaia como che vaia na feira, mellor é que non fales. Non me imaxino como serían as cousas se non existise o artigo 19 da Declaración Universal dos Dereitos Humanos!

E así, con medo, chegamos a este momento, onde todo o mundo ten claro o que pensa e o seu punto de vista das cousas, pero só uns cantos atrévense a falar, os mesmos que se che botan enriba con toda a súa bile se non dis o mesmo que eles.

A Igrexa tamén ten unha palabra sobre a realidade. Non é unha palabra inventada onte pola tarde ou sacada da manga da camisa. É unha palabra cunha tradición de 2000 anos e enraizada na Palabra de Xesucristo, o Fillo de Deus. Non se trata dun capricho duns homes célibes aos que se lles encomendou a misión de axudarnos a estar máis preto de Deus.

Aínda por riba, esta palabra da Igrexa séguese alimentando co testemuño e a experiencia de bastantes persoas coa vida esnaquizada -moitas veces polas consecuencias duns actos políticamente correctos- que tamén hoxe acoden a ela como a unha nai buscando consolo, acollida e axuda.

Se queren ver a feira desde outro ángulo invítolles a pasar algunhas tardes por calquera igrexa da cidade ou a mirar as entradas dos despachos das Cáritas Parroquiais. O problema principal non é a pobreza económica da que tanto se fala e coa que estamos tan sensibilizados.

Se fan este experimento (que moitos poden facer tamén nas súas propias familias, por desgraza) atoparanse con persoas ás que lles venderon a idea de que podían facer o que lles dese a gana sen dar conta de nada a ninguén; que podían ser como deuses. Sóalles isto, verdade? Do que ninguén lles falou foi das consecuencias. Persoas que perderon todo: familia, dignidade, ganas de vivir, traballo e diñeiro. Persoas ás que lles custa moito vivir porque agora vense “espidos”.

Insisto. Cando a Igrexa fala non o fai por capricho ou por molestar. Fala coa autoridade coa que xa o facía Xesucristo (Mc 1, 22) e coa experiencia dos seus fillos máis desamparados, dos que moitas veces descoñece onde e como están.

Miguel Ángel Álvarez

Párroco de San Froilán

O día 24 de setembro o Papa Francisco dirixíase ao Parlamento de Estados Unidos en sesión conxunta do Congreso e do Senado. Cando o pasado 25 de novembro de 2014 o fixera no Parlamento Europeo, algúns dos nosos políticos opuxéranse á súa presenza alegando que non estamos nun estado confesional e, polo tanto, ausentáronse dos seus escanos. É máis, afirmaban que a súa presenza no Parlamento Europeo é «un claro ataque á necesaria separación entre relixión e institucións públicas e unha ofensa á laicidade de millóns de cidadáns».

Na carta aberta que o 13 de novembro de 2014 lle escribía Josep M. Bausset, monxe de Montserrat, á eurodiputada Marina Albiol facía referencia a moitos bispos, arcebispos e clérigos comprometidos coa esquerda e sendo varios asasinados, salientaba a cercanía do Papa con eles…. pero considero que o espírito democrático se manifesta non no respecto aos que comparten as nosas posturas senón aos que discrepan delas.

O feito de que un papa, bispo ou líder relixioso… teña un discurso no Parlamento non é ningún atentado ou ameaza ao estado laico, á separación de poderes, ao estado aconfesional… é propio dun estado democrático que queira facer leis xustas e por iso escoita aos que poidan aportar algo pola razón que sexa. Non é máis ca un respecto ás diversas opcións dos cidadáns e á aceptación da liberdade relixiosa.

Para entender cal é a razón desa oposición á intervención do Papa, véñenme á mente diversas hipóteses que poderían explicar dalgunha maneira este feito:

-Non soportar a discrepancia coas propias posicións políticas, culturais; ou económicas… e en consecuencia haberá que reprimilas e excluílas da vida pública.

-Entender que as propias conviccións non son válidas ante os que teñen outras opcións de vida, e para iso o mellor é non escoitalas.

-Negarse a contrastar as nosas conviccións con outras por medo ao conflito que poida xurdir na propia vida, ou a que non se teñan respostas válidas ás cuestións que se poidan poñer sobre a mesa.

-Non estar educados na cultura do diálogo como forma de superar as diferenzas mutuas nunha síntese superior, ou que leve a afondar un pouco máis nos coñecementos xa adquiridos.

-Pode ser que non se sexa consciente que arredor do 90% da humanidade se declara crente, e que detrás de cada civilización hai unha concepción relixiosa que se expresa nunha serie de valores culturais e políticos.

-Tamén podería ser que se queira impoñer autoritariamente a propia filosofía e cultura a toda a sociedade, e para iso mellor que non coñezan outras filosofías e culturas.

Entendo que as motivacións poden ser máis amplas e distintas das enumeradas e mesmo que se racionalicen con éxito social. Para pensar pode ser suficiente coas expostas.

Agora quero rematar cunha cita da intervención do Papa no Congreso de Estados Unidos que pode sernos de utilidade:

«Combater a violencia realizada en nome dunha relixión, unha ideoloxía ou sistema económico e, ao mesmo tempo, protexer a liberdade das relixións, das ideas, das persoas e require un delicado equilibrio no que temos que traballar»

«Se é verdade que a política debe servir á persoa humana, conclúese que non pode ser escrava da economía e das finanzas (… ) En momentos de crise e de dificultade económica, non se pode perder o espírito de solidariedade internacional».

Antón Negro