Ensinanza relixosa na escola

Despois de máis de 100 horas de curso sobre pedagoxía e didáctica da relixión, fai case que un carto de século nunha recoñecida universidade castelá, a conclusión que un servidor sacou, de todas aquelas tardes e mañás de estudo e traballo dun mes de agosto realmente caluroso, non puido ser outra que: “bueno, pero ya se sabe, enseñar religión es enseñar religión”. Moitos obxectivos, contidos, actividades e avaliacións cos seus criterios e principios, moitos currícula…pero ao final…o de sempre…

Non é dificil decatarse de que hai unha perspectiva de comprensión da materia de relixión como de unha maría , dotada de importancia académica e seriedade docente e discente máis que xustiña.

Qué é a clase de relixión?

É sabido que a lexislación española contempla as ensinanzas das relixións na escola. Non entraremos nese asunto agora; tampouco no dereito constitucional sobre a libre elección de ensino. Entraremos só na importancia de que tomemos en conta, dende tódolos ámbitos e puntos de vista, a relevancia da presenza da materia de relixión como materia escolar.

Despois dun carto de século ligado ao ensino da relixión en distintas etapas e en variadas modalidades; despois de moitos cursos de formación recibidos e impartidos, organizados, asesorados e dirixidos….aínda me sorprendo de que en moitos ambientes da nosa sociedade perdura  a idea do pouco ou nulo valor académico da materia de relixión.

Pois ben, a materia de relixión, de libre elección para o alumnado, conta cun currículo académico da mesma entidade que o resto de materias, cos seus contidos, estándares de aprendizaxe e demáis elementos normativo- prescriptivos.

Que se traballa na materia? Dun xeito resumido diremos que o alumnado que cursa a materia de relixión, en secundaria e bacharelato, obterá uns conceptos clave acerca da orixe da relixión, a concepción da divinidade, a pregunta polo sentido da vida, a diversidade das relixións na historia e na actualidade, a persoa de Xesucristo, a historia da Igrexa,.a Biblia, a arte…

Tamén poderá traballar os principios básicos da ética cristiá e as súas ofertas para a persoa, a xustiza social, a solidariedade, a construción dun mundo máis xusto e libre…e desenvolverá uns estándares de aprendizaxe similares aos do resto das materias.

A pouca carga horaria da que goza a materia non quere dicir que neses poucos espazos e tempos non se poida traballar, aprender e contribuír ao logro das competencias clave do alumnado.

Eso sí, en todo caso, como lle digo ao meu alumnado ao comezo de cada curso escolar: benvidos a esta materia, é : La de Dios!!!!

Queque Bayo

Profesor de Relixión

Son tercos os partidos políticos en facer fracasar unha lei de ensino de consenso ao chocar coa pedra de tropezo, a materia de relixión.

“Un cidadán que non saiba explicar o sentido dunha catedral, dun santuario, dunha procesión, do seu nome, do Camiño de Santiago, Semana Santa, Nadal- comenta un avó- será un profesional da ignorancia e un desprazado social; a ignorancia dos meus netos sobre o patrimonio relixioso é unha bofetada cara aos nosos antepasados que deixaron gravada a súa historia no que engrandece a nosa terra”.

Os nosos nenos e adolescentes enfrontaranse, tarde ou cedo, a serias preguntas que necesitan unha resposta esperanzada: Que fago eu neste mundo? Para que me chamaron á vida? Que vai ser de min, mañá? Se a xustiza, a verdade, a compaixón ou o respecto mutuo non se funda en nada, por que vou perdoar, a ser honrado?

A clase de relixión tende a dar respostas ás inquietudes máis profundas do home: a vida, a natureza, abrindo o corazón ao perdón, non abandonando ao ancián e necesitado, e respectando a liberdade dos demais.

A clase de relixión ponnos en camiño para dar razón do que a ciencia non pode explicar. A catequese axúdanos a amar e a clase de relixión a coñecer o que amamos.

A verdade está malferida sen coñecer a nosa historia máis íntima: a historia da alma humana, a súa aspiración a un horizonte feliz construído cos outros.

A relixión axúdanos a entender o silencio de Deus ante o mal, a morte, e o valor de toda persoa que ao maltratala nos deshumaniza e apúntanos á maior das degradacións posibles.

Deus non está de moda. E como o ser humano non pode vivir á intemperie, acábanse fabricando “becerros de ouro”, amuletos sustitutos, esquecendo que a súa dignidade é inmensa por ser imaxe e semellanza do seu Creador.

Os pais quéixanse de que estes tempos “deseducan”. Confían nos profesores de relixión, no seu testemuño de persoas crentes, e fano sen medos e complexos ante opcións competitivas. Agradecen aos colexios que forman personalidades crentes, practicantes e activas socialmente.

Sen liberdade de elección para os pais na formación dos seus fillos non hai democracia. Bravos, pais que esixides a axuda da escola para que os vosos fillos coñezan e vivan o que pedistes para eles no Bautismo.

Os pais saben que a escola é unha axuda, pero que eles non poden descargar a súa responsabilidade como primeiros educadores soamente niso. Son tempos en que se multiplican as “escolas” para deseducar: a rúa, os xogos, todo o bo e malo ábrese camiño en cada momento para apoderarse dun corazón. O voso traballo, pais, non é doado pero é gratificante: ver crecer aos vosos fillos camiñando seguros pola senda da vida. “Apunto ao meu fillo á clase de relixión e acompáñoo no seu crecemento”.

Permítome recordar un encontro con dous científicos rusos (especialistas en satélites), en novembro de 1990, no meu paso obrigado por Moscú: Sr. Genrich A. Avensov que me ofreceu aloxamento na súa casa, e Sr. Yuri Gasparin, que me entregou o seu gorro para protexerme do frío. Encontro fortuíto e providencial no avión e que me permitiu ser protexido “da inseguridade da noite en Moscova”, segundo as súas palabras.

Manifestaron o seu pesar pola ausencia de formación relixiosa no colexio con palabras como estás: “fíxosenos un gran dano educándonos no ateísmo”… Un e outro  emocionábanse comentando: “gocei ao poder bautizar, hai pouco, á miña neta nesa Igrexa” ou “na mesa de noite teño unha a Biblia e a súa lectura confórtame”.

Deixemos que os nosos nenos e adolescentes reciban unha educación apoiada na palabra de Deus ofrecida coa vida na familia e na escola.

Frei José Estévez

Relixioso mercedario de Sarria

Limítome a expoñer algúns datos que considero necesarios para o debate sobre o relixioso na vida pública. A partir deles considero que é posible iniciar un diálogo fecundo. Dada a amplitude do tema, centrarei a miña reflexión na cuestión da educación. Cada ano, por este tempo, con motivo da elección de materias para o novo curso, observo estériles debates en torno ao Ensino Relixioso Escolar (en diante, ERE). Esta, como materia optativa que é, supera e gana, cada ano, un difícil referendo por parte dos pais e alumnos que a elixen maioritariamente malia os vaivéns que sofre cada vez que se fai unha nova lei ou decreto educativo. Desde unha perspectiva política é evidente que as leis de educación maltratárona por un forte sustrato ideolóxico. Ignorouse ás comunidades educativas e instrumentalizouse algo tan sagrado como é a educación producindo dolorosas consecuencias: interveuse excesivamente o maxisterio, alterouse a acción vocacional e desinteresada de moitos mestres e profesores, e xerouse, en pais e educadores, en xeral, un fastío e tedio desconcertantes.

Neste e outros contextos, constato escasa madurez e pouca información e formación sobre o debate relixioso na vida pública. A marxinación ideolóxica da filosofía, a teoloxía e as humanidades en xeral percíbese na escaseza de argumentos de moitos tertulianos e librepensadores. Algúns aínda están enfermos de nacionalcatolicismo, outros tratan ao fenómeno relixioso e á Igrexa Católica desde enfoques trasnoitados e viscerais. Desde estes fenómenos, a ERE viviu e vive entre un ambiente de desprezo e outro de respaldo legal froito duns acordos internacionais de fai case corenta anos, desde o dereito dos pais á educación relixiosa que maioritariamente queren para os seus fillos e unha serie de materias alternativas con case nulo contido académico.

Por exemplo, Martha Nussbaum, a filósofa estadounidense, premio Príncipe de Asturias de Ciencias Sociais 2012, nunha das súas obras (Sen fins de lucro) afirma con claridade que “o coñecemento sobre as numerosas tradicións relixiosas do mundo reviste importancia para o avance da democracia”. A necesidade de formación relixiosa pídea tamén a Asemblea Parlamentaria do Consello de Europa. A citada Asemblea recomenda ao Comité de Ministros que anime aos gobernos dos Estados membros a asegurar o ensino relixioso con criterios tan suxerentes como o dereito a que os alumnos descubran as relixións practicadas nos seus propios países e nos veciños, para que perciban que cada un ten dereito a crer que a súa relixión é a “fe verdadeira” e que os outros non son diferentes por ter outras crenzas. E tamén, que se lles proporcione aos mozos a formación relixiosa necesaria de maneira que lles capacite para dar razón das súas crenzas fronte aos partidarios do fanatismo relixioso.

A realidade é que en moitos países europeos, a ERE está moito mellor tratada que en España. Por exemplo, en Lituania, Luxemburgo, Suecia, Reino Unido, etc. o perfil curricular propón unha opción obrigatoria e nalgún destes países con valoración e exames públicos. E aquí, como sempre, tirando do carro dos erros que outros cometeron outrora. Oxalá o ceo inspire aos nosos políticos para pensar o cambio.

Mario Vázquez