eleccións

É coñecido que os partidos políticos non promoven formación política e democrática para os cidadáns, nin sequera teñen unha mínima formación para quen se afilie ao partido, para que coñeza algo da súa historia e dos fundamentos culturais nos que basear as decisións. Na Igrexa Católica si é normal que haxa formación antes de recibir os sacramentos e para os seus ministros hai un longo período de estudos.
En lóxica consecuencia temos que a formación política, autenticidade humana e responsabilidade ética dos políticos españois é manifestamente mellorable, pensemos nos actuais máximos responsables.
Ultimamente asentouse na Opinión Pública a idea de que as rimarias para elixir aos líderes supoñen a democratización dos partidos políticos. Pero non se fai unha reflexión e análise seria sobre o funcionamento democrático deles. Na praxe o que se fai é copiar o funcionamento dos partidos políticos americanos dos EEUU.
Democratizar un partido suporía que o poder sexa repartido, socializado, entre os seus membros. En toda democracia é indispensable a división de poderes, como tamén é necesario o control dos líderes polos membros da sociedade coas súas diversas institucións, ou do seu partido.
A celebración de Primarias está levando á eliminación dos órganos de control ao líder dentro da organización e a darlle autonomía completa para facer e desfacer. Non hai maneira efectiva de esixirlle que cumpra cun programa (se o hai). A historia recente xa nos ensina que o elixido asume un poder total sobre o conxunto da organización.
Diversos autores constatan que nos procesos electorais a persoa máis importante para un candidato é o director publicitario, asesor de imaxe, director de marketing… Vémolo nos dous seguintes exemplos:

1) Juan Campmany foi o encargado de levar a publicidade do PSOE entre 2001 e 2004 e no libro que publicou despois, El EFECTO ZP, 1000 días de campaña para llegar a la Moncloa, conta que nas fotos da presentación dos candidatos, os homes podían escoller entre: traxe escuro con camisa e gravata, tan só camisa branca e gravata ou o deportivo polo. Para as mulleres: traxe chaqueta con blusa ou camiseta ou, simplemente, blusa. E “Durante a fase final da precampaña e campaña electoral, só contemplamos unha alternativa nas fotografías dos candidatos; traxe escuro con camisa e gravata, para os homes; traxe chaqueta, con blusa ou camiseta, para as mulleres” (pp. 141-142)
A obediencia ao director de imaxe exprésaa con claridade Campmany cando di de Zapatero: “Asumía o guión cunha naturalidade e convicción sorprendentes, cunha espontaneidade que para si quixeran moitos profesionais. Ademais, mostraba unha ductilidade extraordinaria para aplicar, á primeira, as indicacións do equipo. Podiamos advertirlle, poñamos por caso, ‘ollo que en tal punto fixeches un movemento, tal xesto, que non acaba de convencernos; vixía na próxima toma de non repetilo’. E el procedía exactamente como lle pediramos” (p. 244). Cumpría mellor ca se fixera “voto de obediencia”!.
2) Christian Salmon escribiu un libro titulado Storytelling, la máquina de fabricar historias y formatear las mentes, no que conta o feito que lle deu a reelección a Bush no 2004 en contra dos prognósticos. Trátase dun spot de 60 segundos centrado na xove Ashley Faulkner, filla dunha vítima do 11-S, no que hai unha rápida sucesión de planos curtos con diversos testemuños, pero “o Presidente, figura central do relato, non se expresa. Non expón ningunha idea nin presenta un programa. Só é serenidade e bondade. Mediador dunha especie de milagre, só está presente a través das testemuñas que falan dos seus xestos e as súas palabras, como nas vidas dos santos ou o relato evanxélico”. (pp 131-133). Certo que quen non abre a boca non di tonterías!

Este proceso é un xeito de elixir líderes, pero sen ignorar que a historia vivida móstranos que gaña o que teña o mellor e máis eficiente director de marketing, o que minta máis eficazmente…, sabendo que como dicía Campmany: “En publicidade hai que prescindir da explicación do programa…” (p. 186).
Agora lembro a entrevista na radio a un sociólogo que fixera unha tese de doutoramento para ver o que funcionaba e o que non nas campañas electorais. Entón un periodista díxolle: “Eu prefiro aos candidatos que son auténticos”. Respondeulle o doutorando: “Si, unha vez houbo un candidato auténtico e durou 15 días. Outra cousa é dar imaxe de auténtico”.
As Primarias teñen a consecuencia de concentrar todo o poder nunha persoa, no líder, en vez de limitarllo e repartilo máis con institucións de control dentro da organización, o que sería bastante máis democrático.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

É pronto para extraer algunhas consecuencias sobre os resultados do 28 A no que poidan afectar á conciencia cristiá católica e á misión da Igrexa na sociedade española. Con todo, si se poden prever algunhas consideracións. Fronte á necesaria secularización da sociedade e á correcta laicidade, algúns analistas políticos falan xa dunha nova axenda laicista cargada de cristianofobia e mesmo de rexeitamento do fenómeno relixioso. Unha axenda que, se así fose, rompería a histórica moderación democrática (con excepción dos temas morais) coa que se conducíu o Partido Socialista até agora. A este respecto, convén lembrar, fronte a certo pensamento dominante, que segundo un recente estudo da revista Vida Nueva, o voto católico en España, atópase moi dividido entre os partidos de esquerda e de dereita. É útil, para comprender este tema a recente obra do profesor e xornalista José Francisco Serrano Oceja (A la caza del voto católico, Freshbooks, 2019). Nela, trátanse cuestións que estiveron e están moi vixentes durante estes días respecto ao intento dos distintos partidos políticos por atraerse o voto, dos case nove millóns de españois, que nos declaramos católicos a través do impreso da asignación tributaria.

A actual crise cultural e moral que atravesamos trae á actualidade cuestións que a doutrina social da Igrexa e o maxisterio pontificio propoñen como irrenunciables: a opción polos pobres e marxinados, a paz e a concordia, o valor supremo da persoa na súa dimensión personalista e comunitaria, a liberdade relixiosa, o respecto social, a protección da vida en todas as súas etapas, a familia, a liberdade de educación, a concepción da acción política desde a nobreza, a honradez política como servizo á xustiza, á misericordia e á reconciliación… A preocupación dos católicos non ha de centrarse soamente na xestión, senón nas conviccións profundas que dan sentido ao ser humano, á familia e á sociedade.

Outro elemento que chama a atención aos analistas é a desmoralización do político. Estamos administrados, din, por unha caste de políticos profesionais tecnócratas fundamentalmente cínicos. Pregúntome por que ao laicismo actual moléstalle tanto a familia de sempre, a que xerou tantos valores na historia, que educou aos seus fillos no amor mutuo, evitou a soidade e contribuíu ao desenvolvemento dos pobos como ningunha outra institución. Pregúntome por que dos acordos Igrexa-Estado o que máis lles doe a algúns é a mención explícita da Igrexa católica na Constitución, sendo esta maioritaria; e pregúntome finalmente por que se lles atragoa o peso histórico que a Igrexa ten na educación e na sanidade; estes e outros temas estarán sen dúbida na axenda: as cuestións relativas á ideoloxía de xénero, a lei da eutanasia, a enxeñaría xenética para unha sociedade acrítica que se deixará levar perigosamente cara ao abismo da desmoralización, o hedonismo (o mal chamado estado de benestar, xerador de soidade e infelicidade) e o relativismo (a negación da verdade ou a pos-verdade).

O sabio profesor J. L. Aranguren (Moralidades de hoy e mañana, Madrid, 1973) xa profetizaba que vivimos nunha cultura basicamente inmoral porque non busca seriamente a verdade e é mendaz, é dicir, que habitualmente, di mentiras porque se mentiu a si mesma dunha vez por todas, autoenganouse. Así, o político, permanece aprisionado pola ideoloxía do grupo ao que pertence e á que nin sequera se lle ocorre poñela en cuestión.

Será providencial, pero acábanme de enviar unha frase que din que é de S. Agostiño e que vén ao caso para estes tempos de Pascua nos que parecería que a barca estaría a piques de zozobrar: “Dicides vós que os tempos son malos, sede vós mellores e os tempos serán mellores: vós sodes o tempo”.

J. Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

[Artículo en castellano]

No contexto das próximas campañas electorais, nas que xa estamos metidos, imos oír falar moito do actual sistema electoral dado que se considera inxusto, que prexudica a determinados partidos, que se o voto nunha provincia ten máis valor ca noutra, que se hai moitos votos que se perden, que se hai que cambiar a lei electoral, que o que hai que facer é isto ou o contrario, porque así favorece máis a estes ou aos outros, etc.

Quero axudar a pensar un pouco sobre algúns dos sistemas electorais, a mentalidade que os sustenta e as consecuencias de escoller un determinado método de elección ou outro.

Cando se escolleu o sistema electoral vixente para o Congreso dos Deputados buscábase que tivese presente a demarcación territorial básica que é a provincia, á que lle corresponderían 2 escanos e o resto repartiríanse entre as provincias en función da poboación con representación proporcional. Sobre todo buscábase o control sobre os parlamentarios por parte dos líderes dos partidos e non dos seus electores; de aí as listas completas, pechadas e bloqueadas. Isto leva consigo que a maioría non coñeza nin sequera os nomes dos que deberían ser os seus representantes nin teña ningunha capacidade de control sobre eles.

No límite das posibilidades que permite o espazo deste artigo faremos algúns apuntamentos sobre os sistemas electorais. Se ao iniciar o debate sobre a lei electoral se parte dunha mentalidade tendente a favorecer “medidas progresistas”, modernas, habería que premiar o voto dos lugares máis progresistas e avanzados de España (?), é dicir, Madrid, Barcelona, Valencia… en detrimento das zonas máis atrasadas de España, as rurais e despoboadas. Esa era a razón pola que en 1931 dúas das tres parlamentarias no Congreso, Margarita Nelken (PSOE) e Victoria Kent (Radical Socialista) se opuxeron ao voto das mulleres ao contrario de Clara Campoamor do Partido Republicano. Non é casual que descoñezamos o feito ao que se sumaron algúns parlamentarios máis do PSOE, anque algúns pensen que foi ao revés. A historia cando a hai, é a que é, para ben e para mal, e como ensina a sabedoría evanxélica ten mestura de trigo e xoio en diversas proporcións. Se non hai historia é certo que non hai motivos para desconfiar, pero tamén é tan certo que non os hai para confiar. Cousas da vida!

Outros pretenden que o sistema electoral estea en función dun territorio habitado por un pobo que ten unha misión histórica e unha identidade de seu. Por iso din que “non se pode frear a vontade dun pobo”. Este territorio ideoloxizado leva a que só poidan decidir o seu futuro os que coñecen os seus arcanos, e por iso sosteñen que non poden decidir o futuro da patria, do pobo, os traidores á ela e á súa identidade, os que non son fieis, os estranxeiros… ou os que desprezan a súa cultura e se teñen “autoodio”, (habería que curalos antes).

Outros sistemas electorais levan a que os elixidos estean máis pendentes dos electores que os elixiron ca do partido ao que pertencen, e votan nos parlamentos mesmo en contra das indicacións expresas da dirección dos seus partidos, como vimos en Inglaterra entre outros moitos casos co Brexit. Isto sucede porque son circunscricións territoriais uninominais que elixen un só parlamentario, o que leva consigo que, se non se está en contacto cos electores, nin se ten en conta a súa vontade, non os van reelixir.

Á hora de valorar e elixir o sistema electoral non podemos esquecer que a finalidade da acción política é promover o BEN COMÚN e, por tanto, priorizar a solución dos problemas dos que peor están, precisamente porque son os que están peor, pois todos os humanos temos a mesma dignidade e os mesmos dereitos. En consecuencia hai que potenciar a capacidade de decisión política dos máis excluídos e empobrecidos. Iso leva consigo, para España, premiar a representación das zonas do país máis desérticas, despoboadas, con menos recursos e riqueza.

Vexamos un exemplo, se na provincia de Lugo, con case a mesma poboación cá cidade de Vigo pero con moitísima máis extensión se fai unha inversión de 10 millóns de euros, onde se poderían conseguir máis votos? Pensemos se a despoboación e o empobrecemento de case toda a España interior non terminará prexudicando gravemente a todo o país. Por iso habería que dar moita máis representación política ás zonas e barrios empobrecidos. Non estamos a favor da igualdade real de oportunidades e mesmo da discriminación positiva para os máis pobres? O criterio ético-político sería o que formulan clara e sinteticamente os bispos de USA, defendendo o protagonismo dos pobres, no seu documento “Xustiza Económica Para Todos”, que no nº 24 afirma: “Hai que avaliar as decisións (políticas e económicas) á luz do que fan PARA os pobres, o que fan AOS pobres e o que posibilitan que os POBRES (suxeito) FAGAN PARA SI MESMOS”

Para concluír, se os parlamentarios elixidos son representantes dos cidadáns, do pobo, este ten que poder controlalos nas súas decisións e, por tanto, poder cesalos e substituílos con un procedemento claro para os electores. Isto faise mellor en circunscricións uninominais.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas