Coresma

Co Mércores de Cinza e co tradicional rito da imposición desta na fronte, comezou a Coresma. Parece que nos nosos ambientes sociais este tempo tan significativo e importante na cultura cristiá, xa non é noticia. Paradoxalmente, os medios de comunicación destacan máis nos seus titulares o comezo do Ramadán có tempo de Coresma. Con todo, a Coresma na nosa cultura cristiá está chea de sentido e de contido espiritual e educativo. Na súa historia, como tempo forte conflúen dúas dimensións importantes. Por unha banda, era a última preparación dos catecúmenos adultos para recibir o bautismo na noite santa de Pascua e por outro, o tempo en que se realizaba a reconciliación dos penitentes públicos coa comunidade crente, no día do Xoves Santo. Ao mesmo tempo, os cristiáns preparábanse con xaxúns e penitencias ás celebracións da Paixón e Morte do Señor.

San Ireneo fala, xa entón, dun xaxún de un ou dous días. Eran tempos sen normas prefixadas pero que nacían da profunda devoción e desexo de conversión dos primeiros cristiáns. Será no século IV, no canon 5º do Concilio de Nicea onde atopamos un dos testemuños máis antigos da práctica coresmal, que alcanzará un gran relevo durante a Idade Media ben fundamentada nas experiencias bíblicas dos corenta anos do pobo de Israel polo deserto ata a Terra Prometida e nos corenta días de xaxún de Xesús.

A Coresma é como un longo tempo que nos recorda a necesidade de mirar ao noso interior, de examinarnos ante os ollos misericordiosos de Deus e de recuperar as nosas forzas na escoita da Divina Palabra para rexeitar os enganos aos que nos someten o Gran Tentador e os tentadores de quenda. É unha gran ocasión para a práctica da oración, do xaxún e da caridade (esmola), para sanación interior e exterior, para o retiro e a soidade, para entrar en nós mesmos e escoitar os sons do silencio e para atopar a verdade do noso ser alí onde radica o esencial, que con frecuencia se nos fai invisible aos ollos.

Se de algo está necesitada a nosa sociedade é de espiritualidade e de retorno á interioridade. Todos os estudosos do fenómeno humano están de acordo en que se vive excesivamente para a exterioridade, que hai unha incapacidade xeneralizada para as experiencias de meditación e de silencio (e, polo tanto, para a oración), que os nosos nenos padecen as consecuencias dunha sociedade altamente ruidosa e que a hiperactividade ás que están sometidos impídelles pensar e ser. Entre as finalidades da educación que recollía o informe Delors (A Educación encerra un tesouro, informe á Unesco da Comisión Internacional sobre a Educación para o Século XXI) incluíase preferentemente a de aprender a ser. Para que o ser humano volva ser el mesmo, é necesario que viva conscientemente, que pense, e iso supón vivir coñecéndose. A interioridade é consustancial ao ser humano, é a alma da existencia e non pode quedar á marxe da mirada pedagóxica que queira estar comprometida co desenvolvemento integral da persoa.

Lembro o consello de Miguel de Unamuno a un alumno: “No canto de dicir: Adiante! ou Arriba!, di: Dentro! Reconcéntrate para irradiar; déixate encher para sobordar logo, conservando o manantial. Recóllete en ti mesmo para mellor darse aos demais, todo enteiro e indiviso. Dou canto teño, di o xeneroso. Dou canto son, di o heroe. Doume a min mesmo, di o santo; di ti con el ao darse: Dou comigo o universo enteiro. Para iso, tes que facerte universo buscando dentro de ti. Dentro!”.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese de Lugo

“Alégrate Xerusalén”. Con estas palabras comeza a antífona de entrada da misa do IV Domingo de Coresma, tamén coñecido como “Domingo Laetare”, pola palabra latina.

Pasamos máis da metade do tempo de Coresma e a liturxia invítanos a alegrarnos pola proximidade da Pascua. Tamén no Advento temos o “Domingo Gaudete” cun significado semellante.

Digo moitas veces que a fe en Xesucristo non nos pode angustiar nin escravizar. Xesucristo tráenos a liberdade e xa que logo a alegría. As palabras do raposo ao Principiño resume moi ben o que quero dicir:

“Sería mellor que volveses á mesma hora. Se vés, por exemplo, ás catro da tarde, desde as tres comezarei a ser feliz. E canto máis avance a hora, máis feliz estarei. Ás catro xa estarei inquedo e preocupado; e así, cando chegues, descubrirei o prezo da felicidade!”

A celebración e actualización litúrxica do acontecemento máis transcendental de toda a historia da humanidade e do universo está cerca: a resurrección de Xesucristo, o Fillo de Deus feito home.

Di o Papa Benedicto coas palabras de San Paulo que “na esperanza fomos salvados” (Spe salvi 1).

Soemos vivir o tempo de Coresma como un momento demasiado escuro que nos impide prepararnos con optimismo para a gran festa dos cristiáns.

Cristo resucitado, do que di o apóstolo Pedro que ten palabras de vida eterna, é o único que pode alimentar a nosa esperanza dun xeito desbordante e definitivo.

Cantaremos na Pascua: “Alegría, alegría, irmáns, que se hoxe nos queremos, é que resucitou”. Esta alegría non a improvisaremos. Necesitamos, xa que logo, vivir este tempo de preparación cunha alegría contida, porque o que esperamos é certo: Cristo resucitou e falta pouco para celebralo.

Miguel Ángel Álvarez

Aos poucos, paso a paso xa estamos chegando á 3ª semana de Coresma. Moitas veces referímonos a este tempo penitencial e de preparación como un camiño que temos que percorrer. Como sempre, o tempo pasa voando e, case sen decatarnos, achegámonos tímidamente á Pascua.

Algúns, quizais moitos, vemos a Coresma como un tempo escuro e tristón, case como o mes de novembro. Estes sentimentos son lexítimos e débense á contemplación das nosas miserias e infidelidades, que a conversión coresmal pon máis de manifesto.

Con todo a luz que ilumina a vida dos cristiáns e do mundo non se apaga nunca, tampouco neste tempo. Unha luz que ilumina a nosa vida para que podamos saír con dignidade da escuridade na que nos some o pecado.

O Fillo de Deus resucitado é esa luz que aluma a escuridade do pecado e da morte. A meta da carreira coresmal é o sepulcro baleiro iluminado pola resurrección de Xesucristo.

Esta meta motívanos para facer este camiño cun ánimo renovado. Non camiñamos cara a ningún lugar. Camiñamos cara á casa do Pai misericordioso que espera aos seus fillos cos brazos abertos para darlles a mellor das herdanzas.

Neste camiño tamén temos momentos de avituallamento. O Papa, na mensaxe para a Coresma deste ano, invítanos a participar nunha xornada de oración e penitencia que el chama “24 horas para o Señor”. Este ano a invitación é máis forte, se cabe. En moitas parroquias e lugares da Diocesis organizarase algo neste sentido. Na parroquia de San Froilán haberá tamén unha vixilia de oración. Será o venres, 4 de marzo, desde as 9 da noite ata as 12.

Miguel Ángel Álvarez

Non están de moda os sacrificios, nin os recortes, nin apertarse o cinto, a non ser por motivos estéticos. Falar de restriccións, austeridade, esforzo non é popular. Pero a realidade é distinta. Independentemente das políticas económicas dun país e do sentir xeral da poboación, cada un dispón dos seus trucos para chegar a ter e ser algo na vida. E todos sabemos que para poder celebrar un día de festa antes hai que pasar pola dureza da preparación dese evento. Ademais, celébrase algo cando é orixinal, único, non habitual; e aínda se celebra máis cando se pasou un longo periodo de tempo de penuria ou escaseza, sexa do tipo que sexa.

O exemplo é moito máis concreto se imos ao mundo do deporte. Aquí o esforzo, a suor e o sacrificio son ineludibles e ben visibles. Os da “xeración EXB” seguro que lembrarán a serie de TV “Fama”. Cada episodio comezaba cunhas palabras de Lydia, a profesora de baile, que resumían a filosofía que alimentaba as tramas e que se fixeron moi populares no seu momento: “Buscades a fama, pero a fama custa e aquí é onde ides empezar a pagar. Con suor”.

Confeso que lembro moitas veces isto: a “fama” custa e hai que suar. No caso da vida cristiá pasa algo parecido. A “fama” da Pascua cústanos a “suor” da Coresma. A Coresma é tempo de preparación e, xa que logo, de sacrificio. Pídesenos un adestramento especial: máis oración, máis esmola, máis xaxún. A meta é a celebración da Pascua de Xesucristo, o paso da morte á vida, que nos procure a todos unha vida nova. A vitoria definitiva sobre a morte merece todos os sacrificios e tamén todas as celebracións das que sexamos capaces.

Comezabamos este tempo de adestramento coa imposición da cinza. É un símbolo que fala por si só e non necesita explicacións. Ademais, actualmente, todos estamos familiarizados coa incineración dos defuntos, polo que vemos claramente no que nos convertemos a non ser que “alguén” faga algo.

O único mediador para que a nosa vida non quede reducida a cinzas é Xesucristo. El carga sobre os seus ombreiros coa cruz dos nosos pecados e miserias e lévanos á pousada do Pai para reparar a nosa natureza caída e facer que rexurda das cinzas unha vida nova e eterna. Este novo modo de vivir, o do Reino de Deus, foi inaugurado aquí na terra e xa empezamos a gozar dos seus beneficios porque no Fillo herdamos todos. (Cf. Rm 8,17) En Cristo fomos salvados e con San Paulo podemos dicir: “agora a salvación está máis preto de nós que cando abrazamos a fe” (Rom 13, 11)

A “suor” da Coresma vai ter a súa recompensa. Asegúrovolo. Non vos desanimedes.

Miguel Ángel Álvarez

Hai tradicións que hoxe xa non se corresponden coa verdade e deben ser transformadas ou esquecidas. Pero hai outras que son verdadeiras e boas, tanto a nivel persoal como social e que, por iso, conservan sempre a súa actualidade. Coresma é un tempo forte e intenso de preparación para o gran acontecemento cristián: a Pascua. Este tempo comeza o Mércores de Cinza cun signo precioso, a imposición da cinza, cunha invitación á conversión e á práctica da oración, o xaxún e a esmola.

A tradición do xaxún no occidente dos nosos días, ata entre os cristiáns, non é abondo valorada e aprezada. Ata para algúns é motivo de certo sarcasmo. Con todo, a práctica do xaxún é probablemente tan antiga corno o ser humano. De feito, está íntimamente unida ao fenómeno relixioso e os historiadores das relixións descóbrena por motivos de ascese, de purificación, de loito, de súplica…, de tal modo que ocupa un espazo imprescindible nos ritos relixiosos. No Islam, por exemplo, é o medio por excelencia de experimentar a transcendencia divina. A Biblia, como Palabra inspirada na que se fundamenta a actitude da Igrexa, non soamente precisa o sentido do xaxún senón que regula a súa práctica. As ocasións e os motivos son variados pero en todos os casos trátase dunha actitude de fe e de humildade para acoller a acción de Deus e poñerse na súa presenza. Esta intención, profunda, descobre o sentido das corentenas bíblicas (Moisés, Elías, o pobo de Israel polo deserto) aínda que a de Xesucristo non ten por obxecto abrirse ao Espírito de Deus, xa que está cheo del (Lc 4, 1), senón inaugurar a súa misión mesiánica e salvífica cun acto de abandono e confianza no Pai. Por iso o verdadeiro xaxún transfórmase en caridade cos pobres, en preocupación polos necesitados, en obras concretas de misericordia. Así, a organización católica Mans Unidas, para loitar contra o fame no mundo, invítanos a xaxuar neste tempo, a compartir os nosos bens cos necesitados e a unir as nosas mans coas de Deus para construír xuntos un mundo menos egoísta e máis solidario. Tiña razón San Agustín cando afirmou que o xaxún non é unha cuestión de estómago, senón do corazón. Feliz Coresma.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral

[Ver a mensaxe coresmal do Papa]