Opinión

Cartas o artículos de opinión sobre temas de actualidad o de temática formativa

O Estado aconfesional-laico e o nacionalismo

Cando se fala de Estado aconfesional, xeralmente pénsase que iso só ten que ver coa cuestión relixiosa. Nun Estado laico por definición ten que haber liberdade relixiosa tanto para crer e practicar a relixión como para cambiala ou non ter ningunha. Pero non debemos esquecer que a ampla realidade das crenzas abrangue outros campos como a cultura, a política, e as diversas ideoloxías. Polo tanto, o mesmo cabe dicir da liberdade de pensamento e de ideoloxía. Un goberno democrático auténtico non debe ter pretensións de impor a súa ideoloxía ós cidadáns, o que si fan as ditaduras.

Diversos gobernos españois na historia pretenderon impor a súa mentalidade e ideoloxía, con escaso éxito. O franquismo atopouse que ó final as universidade estaban en mans dos marxistas. Os 14 anos de Felipe González e as súas varias leis educativas deron como resultado que unha porcentaxe significativa dos mozos votaran a Aznar… Non esquezamos que Deus nos fixo para a liberdade, mesmo contra El, por iso dicía Sto. Agostiño: “Deus que te creou sen ti non te salvará sen ti”

Agora preténdese impor a ideoloxía de xénero a través de certas leis e as súas sancións. Ante iso, dúas ideas:

1) Trátase dun atropelo desde o poder, pois atenta contra a liberdade de pensamento e de ideoloxía. O Goberno non está para moldear ideoloxicamente ós cidadáns senón para servir á sociedade respectando os seus dereitos.

2) Tampouco terán éxito duradeiro nesa pretensión, pois como dicía o Quixote “a liberdade é o don máis prezado que concederon os ceos ós homes”.

Pero vaiamos ó tema: Que cabe dicir do nacionalismo nun Estado Aconfesional e Laico? Entendo que nunca se deben confundir Nación e Pobo, tampouco o Pobo coa Oligarquía que vive del.

Os nacionalistas en xeral atribúense a representación de tódolos que viven nun territorio, xa que coñecen a misión histórica desa nación e, polo tanto, teñen dereito a implantala para todos. É máis, soen pensar que os traidores á Patria (a súa misión), á Nación, tal como eles a entenden, non teñen dereito a decidir sobre ela. Exemplo desta argumentación vímola no chamado “procés” de Cataluña e de maneira máis tráxica con ETA. Por iso, cando falan de decisión democrática de vascos, cataláns… debe entenderse dos que non son traidores á Patria, ou que non son vítimas do que chaman “auto-odio”. Certo que o auto-odio hai que curalo, xa que é unha forma de autoagresividade e necesitaríase tratamento psicolóxico ou psiquiátrico segundo o caso. Ademais, para contextualizar un pouco as afirmacións precedentes, xa na lexislación española pénase ata co cárcere os “delitos de odio”.

Reflexións semellantes habería que facer sobre os nacionalismos nos Estados-Nación de diversos países (España, Alemaña…), que levan á xenofobia, ó racismo, etc. Neste e no anterior caso pouco se respecta o artigo 13 da Declaración dos Dereitos Humanos (ONU 10-XII-1948) que di: “1) Toda persoa ten dereito a circular libremente e a elixir residencia no territorio dun Estado. 2) Toda persoa ten dereito a saír de calquera país, mesmo do propio, e a regresar ó seu país”.

Nun Estado democrático aconfesional todo cidadán debe poder vivir cos mesmos dereitos “sentíndose” nacionalista ou apátrida, ou internacionalista, ou estranxeiro, ou ser dos que “toman parte en todo como cidadáns e todo o soporta como estranxeiros; toda terra estraña é para eles patria e toda patria terra estraña” (Epístola a Diogneto), como tamén sendo da ideoloxía que sexa, sempre que esa non leve a atentar contra os dereitos doutras persoas.

Un Estado laico e democrático debe fomentar a liberdade relixiosa evidentemente, e tamén a de ideoloxía, pensamento e asociación como afirma a Declaración dos Dereitos Humanos nos artigos:

-18, “Toda persoa ten dereito á liberdade de pensamento, de conciencia e de relixión”

-19: “Todo individuo ten dereito á liberdade de opinión e de expresión; este dereito inclúe o de non ser molestado a causa das súas opinións, o de investigar e recibir informacións e opinións, e o de difundilas, sen limitación de fronteiras, por calquera medio de expresión”.

-20: “1) Toda persoa ten dereito á liberdade de reunión e de asociación pacíficas. 2) Ninguén poderá ser obrigado a pertencer a unha asociación”.

As persoas poden ser nacionalistas, pero un Estado laico non pode selo. O Estado ten que recoñecer o protagonismo das persoas e as súas asociacións na vida pública, así como o protagonismo das entidades administrativas máis próximas ó suxeito: parroquias ou barrios, concellos, comarcas, provincias… co obxectivo de socializar e distribuír o poder, como corresponde a unha democracia.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

O Estado aconfesional/laico e a relixión

Nos medios de comunicación atopámonos, ás veces, con algúns políticos que anuncian que non asistirán a unha celebración relixiosa porque España é un Estado aconfesional. Tamén hai “opinadores” profesionais que sosteñen a mesma postura. Pero estas actitudes non teñen fundamento nun Estado Democrático.

S. A. Tocarev no seu libro Historia de las religiones editado na URSS, que en España publicou a editorial comunista Akal (1979), escribe nunha nota do autor ó comezo da obra:

“Educar ó home sobre a base das concepcións materialistas científicas é unha das máis importantes tarefas ideolóxicas que debemos realizar durante o período de edificación do comunismo. O programa do PCUS sinala a necesidade de ‘realizar sistematicamente unha ampla propaganda científica ateísta, explicar pacientemente a debilidade das crenzas relixiosas’. Resulta imposible levar a cabo a propaganda ateísta científica se non se coñecen a fondo e seriamente as relixións pasadas e actuais dos diferentes pobos”.

Nun partido de tenis por televisión hai un detalle que case nunca falla para coñecer a procedencia dos tenistas, e é que os que son naturais dos países excomunistas levan xeralmente colgada do pescozo unha cruz. Isto sería a constatación de que a educación estatal atea e (pseudo)científica foi un completo fracaso. Teñen en conta esta realidade obxectiva os que aquí pretenden facer o mesmo?

Se un concello español crea unha Oficina Municipal para apostatar da relixión católica está indo contra o que é un Estado laico ou aconfesional. Ademais converte unha institución do Estado (o Concello) en confesante en temática relixiosa, e en militante anticatólica, ou contra outro grupo relixioso se se dese o caso. Non respecta unha liberdade fundamental dos cidadáns.

Un Estado aconfesional ou laico debe respectar as crenzas relixiosas dos seus cidadáns. Non só respectalas senón tamén facilitar que as poidan practicar tanto persoal como institucionalmente, pois forman parte dos Dereitos Humanos proclamados pola ONU (10-XII-1948) como vemos no artigo 18. “Toda persoa ten dereito á liberdade de pensamento, de conciencia e de relixión. Este dereito inclúe a liberdade de cambiar de relixión ou de crenza, así como a liberdade de manifestar a súa relixión ou a súa crenza, individual e colectivamente, tanto en público como en privado, pola ensinanza, a prác­ tica, o culto e a observancia”.

Terá alguén dúbidas acerca de que un Estado aconfesional e laico debe promover o exercicio de tódolos Dereitos Humanos? Supoño que non, por tanto, un Estado democrático e laico ten a obriga de favorecer a práctica relixiosa dos crentes, ó igual que tutelar os dereitos dos agnósticos e ateos. Do contrario, estaría tomando postura contra as Convencións Internacionais de Dereitos Humanos e limitando as liberdades humanas máis fundamentais

Unha das definicións máis clara e breve da liberdade relixiosa atopeina en Bieito XVI na súa Mensaxe da Paz para o 1 de xaneiro de 2011: “A liberdade relixiosa significa tamén, neste sentido, unha conquista do progreso político e xurídico. É un ben esencial: toda persoa poderá exercer libremente o dereito a profesar e manifestar, individualmente ou comunitariamente, a propia relixión ou fe, tanto en público como en privado, pola ensinanza, a práctica, as publicacións, o culto ou a observancia dos ritos. Non debería haber obstáculos se quixese adherirse eventualmente a outra relixión, ou non profesar ningunha” (nº 5)

Supoño que ninguén poñerá en cuestión que unha autoridade política ten liberdade para ser dunha relixión e practicala, ou non ser de ningunha. Faltaría máis! Pero en relación ó tema inicial a conclusión non pode ser outra que: a asistencia dunha autoridade a unha celebración relixiosa, no caso de non ser el crente desa relixión ou de ningunha, expresa o respecto e o apoio a uns cidadáns no exercicio lexítimo dos seus dereitos que todo Estado democrático (aconfesional e laico) debe respectar e promover. É máis, nalgunhas circunstancias, para unha autoridade é mesmo unha obriga moral ineludible a súa asistencia, que dificilmente podería delegar noutra persoa.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

Humanismo ou Cristianismo? (II)

Así exposta a pregunta, a resposta é doada. O Humanismo procura a promoción do home sen ningunha referencia a Deus. O Cristianismo pola súa banda, contempla ao home como un ser que ten a súa orixe en Deus, e a Deus tende como ao seu fin.

Para un crente, non abonda o Humanismo, segundo o cal, a nosa existencia comeza no berce e remata na tumba. Nós sostemos que Deus é o principio e o fin do home: “Nel vivimos, movémonos e existimos”. Agora ben, Humanismo Cristián, ou Cristianismo Humano? Certamente, Humanismo e Cristianismo non se identifican, pero non deben ignorarse o un ao outro.

O cristianismo ten que considerar ao home na súa integridade corpórea e tamén na súa dimensión espiritual. Se descoida o primeiro, convértese en “anxelismo”; e os homes non somos anxos. Pero se esquece o segundo, identifica ao home cun ser irracional, que ten a facultade de falar; e con esa pedra de muíño non comulgamos os crentes.

O Evanxeo contempla ao home na súa dobre referencia a Deus e aos irmáns, e lémbranos que a Deus debemos amalo “con toda a alma, con todo o corazón e con toda as forzas”, porque é o noso creador e Pai; e que aos homes debemos amalos con verdadeiro amor de irmáns, porque con eles compartimos orixe, historia e destino. Xesús díxoo moi claro: “Nisto coñecerán que sodes discípulos meus: en que vos amedes uns a outros como eu vos amei”. Xesús dirixiuse ao pobo con palabras e con obras, e engadiu: “se non credes as miñas palabras, crede as miñas obras”. El pasou polo mundo tendendo a man ao pobre, compadecéndose do oprimido, ofrecendo acougo aos que perderan a esperanza, devolvendo a saúde aos enfermos que buscaban nel a curación das súas doenzas, e poñendo pan nas mesas dos menesterosos. As obras de Xesús son “falas de Deus”, segundo dicía Santa Teresa de Xesús. Cando alguén nos fala do que oíu, a súa palabra é crible; se nos fala do que está a ver, a súa palabra é irrefutable, e se nos fala do que está a vivir, a súa palabra é incontestable. Este é o caso de Xesús. El mesmo é “Palabra de Deus”: non fala de oídas: vive o que di, e transmite vida co que di. Fai aos cristiáns “sacramentos” da súa vontade. Os sacramentos non fan presente a Cristo, senón que o propio Cristo faise presente nos sacramentos; actúa por medio dos signos sacramentais. Iso debemos ser os cristiáns: “sacramentos itinerantes” dos que Cristo se vale para seguir evanxelizando ao mundo. Os cristiáns somos os “signos” visibles do facer de Cristo; pero o axente operante é El mesmo. Este comportamento de Xesús dá un cariz humano ao seu modo de actuar, pero non o converte en “humanismo” posto que a virtualidade non a pon o home, senón Cristo mesmo, o cal se vale de nós para seguir facendo marabillas no noso mundo.

Pode servirnos de exemplo a motocicleta e o sidecar: este fai que a moto poida dispor dun asento á beira do motorista, pero a forza motriz achégaa a motocicleta. Sen esta, o asento axustado sería un elemento inútil. A súa achega depende do seu axuste ao motor da máquina.

A achega de home é cristianismo na medida na que os humanos actuamos en sintonía con Xesucristo. O que facemos á marxe de Cristo, é humanismo e ten cousas positivas, pero está exposto a notables carencias e até a lamentables inmoralidades. Para evitalo, axustémonos a Xesús e pasemos polo mundo facendo o ben no seu nome.

Indalecio Gómez Varela

Cóengo da Catedral de Lugo

[Texto en castellano]

Viralizar a fe?

O elemento básico do primeiro itinerario vivido no Congreso de Laicos 2020 tiña como fin aquilo para o que utilizamos as redes sociais: comunicar, “ser primeiro anuncio”, anunciar a Boa Nova, emitir Evanxeo.

Whatsapps, Facebook, Twitter, Instagram, Skype, Zoom, … son nomes que non hai moito soarían unha lingua estraña para nós, pero que hoxe forman parte das nosas rutas virtuais cotiás. Trátase das redes sociais, cada vez máis presentes nas nosas vidas. É unha nova forma de relacionarnos que este mundo da internet nos está a ofrecer. Estes foros teñen como principal misión o conectarnos, que inter-actuemos, nelas funcionamos coas leis básicas da comunicación: “emisor e receptor”. Estes foros teñen un perfil no que amosan as súas fotos, o seu estado de ánimo, comentan os perfís dos demais … Pero cada vez podes inter-actuar de máis maneiras.

O cristianismo é funda-mentalmente cooperación existencial coa intervención salvadora de Deus na historia da humanidade que normalmente se realiza a través da testemuña, da Palabra e dos signos sacramentais encomendados ao pobo de Deus, a Igrexa. (Lumen Gentium 1 e 48). A testemuña é ese primeiro anuncio no que se insiste no Congreso de Laicos, e vívese nos feitos, no compromiso, e na palabra, tratando de emitir, producir ou exhalar enerxía, sinais, impulsos, ondas, en todas as direccións que axuden ao noso mundo a descubrir a Boa Nova de Xesús de Nazaret. Lembrando sempre o anuncio fundamental: o amor persoal de Deus que se fixo home, deuse por nós e está vivo ofrecendo a súa salvación e amizade. (EG 128)

A característica do primeiro anuncio é a súa condición inequívoca de chamada, o seu carácter interpelativo ou provocativo, invitación a responder. E a sorprendente e orixinal grandeza do primeiro anuncio é que como tal é o portador e facilitador do que anuncia: o encontro inicial ou renovado con Xesucristo.

Levamos moito tempo escoitando que o “continente dixital” era o gran reto para a evanxelización. En canto ao contido, pero tamén como medio de encontro. Temos unha tarefa cultural para canalizar todo ese potencial. Temos ante nós o reto de comunicar a Xesús de Nazaret aos “nativos dixitais”. Pero tamén temos o perigo de “viralizar” a nosa fe, como nos avisou o Papa Francisco hai unhas semanas nas súas homilías diarias; no sentido de non substituír o contacto humano e o cara a cara permanentemente polo encontro virtual.

Que nos espera despois da Covid-19? Sen posibilidades de macro-encontros eclesiais, falta de encontros ti a ti, que non estaban xerando aparentemente o éxito desexado. Quedamos encerrados? Conformámonos con manternos? Que posibilidades temos de poñernos de novo en camiño?

No son preguntas para importunar ou só para que queden no aire. Son inquedanzas ás que temos que ir respondendo e o mundo laical está en primeira fila para poder ir creando vieros novos ante os desafíos.

Delegación de Apostolado Segrar

Lugo eucarístico

Os factores que expresan a riqueza dos pobos, son múltiples: a fertilidade dos seus campos, a achega das súas industrias, a cultura das súas xentes, os monumentos históricos das súas prazas… No noso caso abonda traer á memoria os dous grandes monumentos históricos da nosa cidade: as murallas romanas e a nosa Catedral: eles deron lugar aos dous apelativos con que se coñece a cidade lucense: cidade das murallas e cidade da Eucaristía. A muralla, pola súa antigüidade e pola súa integridade, símbolo da grandeza histórica dun pasado que se escapa á meticulosidade investigadora dos historiadores. Lamentamos que a falta de documentos de arquivo non nos permita concretar a data histórica en que foron construídas.

Pero Lugo é, sen dúbida tamén, a cidade do “Santísimo Sacramento”, como a clasificaron os nosos avós desde tempo inmemorial. Na Eucaristía o Señor faise realmente presente e sacramentalmente tanxible. A sementeira eucarística foi tan prolífera, que Xesús plantou a súa presenza Sacramental en todo o globo terráqueo. Con todo, falando en linguaxe catequética, cabería dicir que a presenza Eucarística de Xesús Sacramentado, faise máis densa na nosa Catedral que noutros templos.

Polas escavacións que se están levando a cabo en Galicia, conclúese que a nosa terra foi evanxelizada xa no século III, aínda que isto non consta documentalmente.

Do que si hai documentos fehacientes é de que no século VI a sede de Lugo era a máis importante da península ibérica e de que aquí se celebrou o Primeiro Concilio no ano 569. Desde entón, hai constatación histórica dos distintos avatares polos que pasou a nosa cidade e a súa Catedral.

Congratulámonos da riqueza dos nosos arquivos, pero a maior achega histórica é a vida e os seus acontecementos. Estes influíron grandemente no xurdir da devoción Eucarística do pobo de Lugo. Un destes acontecementos, foron as herexías priscilianistas e arianas que negaban a presenza de Cristo e a súa divindade, respectivamente, na Santa Hostia. Estas herexías e outros comportamentos pouco ortodoxos enardeceron a fe Eucarística dos lucenses, que, xeración tras xeración, deixaron pegadas do seu amor a Xesús Sacramentado. Aí están os cruceiros graníticos sacralizando as rutas que conducen á cidade do Sacramento. Aí queda o recordo dos nosos avós que conxugaban as faenas mercantís con visitas á Catedral Eucarística. Aí están os banzos de acceso á mesma Catedral, esvaradíos polo pisar dos miles de lucenses que cada día soben e baixan para visitar ao Santísimo, exposto na Custodia do Altar Maior.

Así, en sintonía co devir das temperaturas cambiantes, das estacións astronómicas dos anos, foi discorrendo a historia Eucarística dos lucenses con climas de verán e de inverno, de outono e de primavera, ata que en 1669 a Xunta do Antigo Reino de Galicia, cos representantes das sete cidades que naquel momento o conformaban, acordaron a fundación do que desde entón coñecemos co nome da Ofrenda ao Santísimo Sacramento, a celebrar na Catedral Lucense o domingo infraoitava da festa do Corpus.

Isto confírmanos que a vida precede á lei. As institucións unhas veces xorden para apontoar os comportamentos, e outras como floración do bo facer da cidadanía. Este é o caso da Ofrenda ao Santísimo na cidade de Lugo. A fe Eucarística era tan sólida en Galicia, que necesitaba manifestarse, e nada mellor que a exposición do Santísimo na dourada Custodia da nosa Catedral.

Esta exposición é continua desde tempo inmemorial. Esperamos que xamais se interrompa, como sinal de que a fe Eucarística dos lucenses mantense viva e en pé.

Indalecio Gómez Varela

Cóengo da Catedral de Lugo

[Artículo en castellano]

A %d blogueros les gusta esto: