Opinión

Cartas o artículos de opinión sobre temas de actualidad o de temática formativa

Penso, logo existo

Esta expresión saída da pluma de Descartes, é ben coñecida, pero non sempre ben interpretada. A primeira vista, dá a impresión de que pode ter sentido causativo ou conclusivo. Non estamos no certo. Con ela, o distinguido filósofo non quixo expresar a orixe do home, senón a súa existencia. Non existimos porque pensamos, senón que pensamos porque existimos. A actividade do home non é a causante da súa orixe: é a constatación da súa existencia, porque primeiro é o existir e despois é o obrar.

Certo que a grandeza do home está no seu raciocinio, na súa conciencia. Isto distíngueo de todos os outros seres vivos. É o único capaz de preguntarse por qué vive e para que vive. O pensamento e a conciencia elevan ao home por riba de toda outra criatura e capacítao para realizar o impensable. Os pais da Revolución Francesa chegaron a divinizar a razón humana, sublimando as marabillas da súa capacidade. Pero coidado! Que a nosa razón tamén é capaz dos maiores despropósitos. Auschwitz, Hiroshima, Nagasaki, a brutalidade machista e outras aberracións da nosa moderna historia confírmannolo. Non obstante o alto valor que ten a nosa conciencia, non a absoluticemos, posto que ela pode ser a nosa salvadora ou a nosa aniquiladora. Entre as múltiples definicións do home, escollamos aquela que a supera a todas e sintetízaas todas; e na nosa procura quedemos con esta: “Son amado, logo existo” e “amo, logo son home”. O amor está na nosa orixe, na nosa existencia e no noso futuro eterno.

O amor dá peso e consistencia á persoa. O que ama e é amado, vive e realízase como home. O que vive no amor, divinízase. “Son amado, logo existo” e “amo, logo son persoa” son dúas verdades innegables. Pero primeiro é a pasividade amorosa. Para que poida amar teño que ser amado. O amor non é unha conquista, é un don (San Tomé). O amor non se impón, senón que se contaxia. O amor non se entende se antes non se experimenta. Por moito que che encarezan que ames aos demais, non poderás facelo, se antes non che capacitaron para facelo. O home pode converterse en fonte da que emanan ríos de fraternidade. Pero para chegar a ser fonte, primeiro hai que beber da orixinaria fonte de amor que no sobrenatural é Xesucristo e no humano foron os nosos proxenitores. Esta foi a nosa sorte: “fun amado, por iso existo”. Fun amado para que puidese existir. Este é o primeiro sentido da afirmación cartesiana. E tamén é verdade que existo para amar, pero a prioridade correspóndelle ao amor recibido. Prioridade no ser e prioridade no quefacer. Os extremos tócanse: nacemos do amor e nacemos para amar.

Tomemos conciencia da nosa orixe e da nosa misión, e a nosa convivencia converterase nun campo de amor primaveral.

Indalecio Gómez Varela

Cóengo da Catedral

[Artículo en castellano]

O insoportable ruído do silencio e do baleiro

Está comprobado que as cousas materiais non son capaces de encher o interior dunha persoa. Empeñámonos niso, pero como drogadictos, o único que facemos é aumentar cada día a dose, a ver se así funciona; con todo, as cousas non cambian e o baleiro segue baleiro.

Outras veces tentamos encher ese baleiro con “ruído” de todo tipo. Estamos hiperconectados e cunha saturación de noticias nunca vista. Pero o baleiro segue baleiro e o silencio produce un ruído atronador que non o acougan nin as copas dun sábado pola noite nin a mellor das pastillas para durmir nin as vacacións gozadas nun lugar de ilusión para tratar de «desconectar».

O paradoxal ruído do silencio e do baleiro fáisenos insoportable, até o punto de provocar en nós unha tolemia que nos levará a facer cousas totalmente aberrantes, como desfacernos das persoas máis débiles, como son os nenos sen nacer e os anciáns desamparados, aos que se lles fixo crer que a súa vida xa non vale porque só gastan e non producen. Como din os nosos bispos, que haxa enfermos incurables non quere dicir que sexan incuidables e o que necesita o noso país é unha lei de coidados paliativos. Unha morte cando é buscada por un mesmo, nunca é digna.

Construímos a nosa sociedade sobre valores que nos proporcionan, en principio, unha vida moi cómoda. Pero está a comprobarse como esta comodidade duns é á conta de sacrificar a vida dos demais e, quizais do mesmo xeito, tamén outros no futuro sacrificarán a nosa cando estorbemos. E iso porque tivemos a sorte de nacer, pois outros moitos, millóns nos últimos vinte anos, non a tiveron.

O tempo actual tamén se caracteriza pola excesiva e exhaustiva programación e planificación. Queremos ter todo ben atado e que nada perturbe a nosa paz. Pero a realidade, unha vez máis, é túzara e temos que cambiar de plans todos os días e por todo tipo de motivos. Pero como a un neno por nacer ocórraselle cambiar os plans dos seus pais, que se vaia preparando. E como a un ancián ocórraselle deixar de ser autónomo, que vaia facendo tamén as maletas.

O ruído do silencio e do baleiro denúncianos a «esquizofrenia» na que vivimos. Así, tanto celebramos o nacemento dun neno ao mesmo tempo que reivindicamos o dereito a abortar a outro que veña detrás se non o fai de acordo cos nosos plans. Ou somos capaces de debater no Congreso unha lei sobre a eutanasia o mesmo día no que o mundo enteiro celebra unha xornada dedicada á prevención do suicidio. Pois xa me dirán que é a eutanasia (ou co eufemismo co que queiran chamala) senón un suicidio asistido.

Non sei onde imos chegar. Creo que non moi lonxe, pois tanto o aborto como o eutanasia son a consecuencia dunha sociedade sen esperanza porque está baleira.

No noso interior hai un baleiro e un silencio que só Deus pode encher de contido, sentido e harmonía. Deus é o único remedio para evitar que dentro duns anos nos avergoncemos das atrocidades que estamos a facer agora. Ademais, deberiamos aprender do pasado, cando co beneplácito dunha maioría, tamén se fixeron cousas que agora nos dan auténtico repelús. A vida do outro é sagrada e ten valor absoluto, non hai nada máis grande neste mundo.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco da Fonsagrada

[Artigo orixinal]

A dignidade do home

Os sentimentos condicionan os xuízos sobre as persoas. Os sentimentos afectivos propenden a xuízos de comprensión; os sentimentos de aversión propenden a sentenzas condenatorias.

Isto é aplicable á actitude social dos homes. Sobre o home fixéronse moitas preguntas, e as respostas son contraditorias. “O home é un lobo para o home” repítese aquí e alí, de tal xeito que esta maneira de falar converteuse no aforismo da historia da humanidade. É o sentimento de que o outro é un rival do que teño que defenderme. “O home é un ser inútil”, en expresión de Sartre, ou “un ser para a morte”, ao dicir de Heidegger. En opinión popular, o home é o depredador do veciño. Así pensa o mundo, concluíndo que o home é un inimigo do que teño que defenderme. Este sentimento negativo lévanos a unha valoración tamén negativa dos nosos semellantes. Así como á noite oponse o día, e o sol oponse á escuridade, así, co amencer da madrugada, todo ilumínase de luz e esperanza. Co sol da mañá, o sentimento derrotista troca no sentimento optimista, e o home contémplase a si mesmo como o rei da creación, e ao mundo en que vive, contémplao como a súa morada terreal. E ao contemplar as marabillas que el mesmo realizou no chan que agora pisa, comeza a valorarse a si mesmo, e anímase a continuar a súa obra. E cae na conta de que o mundo ten dúas dimensións: a terreal, cuxa finalidade é producir pan e cebolas para o noso sustento; e a social, que busca ser morada acolledora para a familia humana.

Sabedores das nosas posibilidades, e conscientes da nosa responsabilidade, debemos preocuparnos do mundo que está nas nosas mans. O primeiro que se nos pide, é que melloremos o concepto de nós mesmos e dos nosos semellantes: nin eles nin nós somos depredadores dos demais. No home hai máis cousas positivas que negativas, di Camus. O home debe ser un don para os demais. O home, en parte nace e en parte faise. O maior milagre feito polo home, é o home mesmo, en frase de San Agostiño. Cada home é un “ti de Deus” e así temos que miralo todos os demais. Un só pensamento do home vale máis que todo o mundo, afirma San Juan de la Cruz.

Deus quixo facer do home unha imaxe semellante a si mesmo, e para iso puxo nas nosas mans o bosquexo, e pediu a súa execución. Pero o mandato do Señor non está totalmente cumprido. O home é un ser en continua construción. Deus achegou o deseño e a materia prima, e para levar a feliz termo o proxecto, solicita a nosa colaboración, reservándose El a dirección da obra. Isto non podemos esquecelo os humanos, e como fieis colaboradores, debemos manternos atentos ás indicacións do Mestre, para que o noso quefacer resulte unha copia perfecta do seu quefacer. “Aprendede de min” dinos o divino artífice do ser humano. Se así o facemos, o mundo será unha fotocopia perfecta do bosquexo entregado por Deus ao home o primeiro día da creación.

E este é o noso labor e a nosa responsabilidade. Oxalá sexa tamén a nosa satisfacción.

Indalecio Gómez

Cóengo da Catedral

[Artículo en castellano]

“Este é o meu fillo benquerido, escoitádeo”

Encamiñámonos xa cara ao segundo domingo de Coresma no que se lerá o evanxeo da transfiguración de Xesús.

É unha pasaxe interesante e que serve para acalar as queixas daqueles que din que aínda non volveu ninguén do ceo para contarnos como é aquilo.

Certamente os apóstolos que acompañaron a Xesús a aquela montaña alta non estaban no ceo aínda, pero si viron «en vivo e en directo» como era o ceo e como era o rostro divino de Deus.

E, cando baixaron daquela montaña (do ceo, en definitiva) contáronnos o que viron, aínda que non atopaban as palabras exactas, pero si acertaron a dicir sen dúbida o que sentiron: «Mestre, que bo é que esteamos aquí!» ou «que ben se está aquí», segundo as distintas traducións.

Por tanto, aqueles que viron como era o ceo contáronnolo e xa non hai dúbida de que no ceo estase ben e por iso ninguén quere volver á vida de antes unha vez que se experimenta a salvación definitiva de Xesucristo.

Que nos queda por facer a nós mentres non somos chamados ao ceo? Pois tamén queda claro neste misterio da transfiguración: escoitar ao fillo amado de Deus ou, como se nos dixo o Mércores de Cinza, converterse e crer no Evanxeo, que é a Palabra do Señor.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco da Fonsagrada

[Artigo orixinal]

O terceiro centenario do nacemento do Doutor Castro, o Filósofo de Lugo

Detalle do retrato de Juan Fco. de Castro no Salón de Plenos do Concello de Lugo

O próximo día 25 celébrase o terceiro centenario do nacemento de Juan Francisco de Castro (1721-1790), o doutor en leis, avogado e xuíz, que na segunda metade do século XVIII representou coma ninguén os valores da Ilustración na nosa terra. Este eclesiástico, nado na actual Praza Maior de Lugo e que lle dá nome á rúa das dulcerías, foi un dos intelectuais máis salientables da historia de Galicia, e probablemente o filósofo ilustrado español máis vangardista. Receptor dos avances da Ilustración francesa, conseguiu artellar un pensamento crítico, audaz e transformador dirixido a superar o inmobilismo ideolóxico e social do Antigo Réxime. Foi autor dos Discursos críticos sobre las leyes y sus intérpretes (1765-1770), que foi unha obra de forte impacto no seu momento e que puña en cuestión o discurso xurídico tradicional sobre o que se sustentaban ideoloxicamente os privilexios da nobreza e a Igrexa en España. Nunca antes destes Discursos críticos se denunciara tan ás claras o carácter caprichoso da xurisprudencia duns xuíces ignorantes que actuaban en primeira instancia por todo o país como defensores sistemáticos das clases privilexiadas e caciquís; nunca antes se denunciara nos duros termos en que o fai o lugués a política fiscal ruinosa para as clases populares e produtivas de Galicia, favorecedora dun deseño social depredador e inxusto protagonizado polos grandes propietarios, tanto laicos como eclesiásticos, dos que, por certo, di que son “zánganos verdaderos, dignos de ser expulsados de la República humana, como aquellos lo son de las industriosas abejas”. Vivindo nesta cidade de Lugo, na periferia de Europa, foi así e todo quen de manterlle o pulso ao movemento intelectual que cambiou a historia do continente. Ter sido cóengo da Catedral, provisor do bispado e man dereita do bispo Armañá, non foi un obstáculo para pór contra as cordas aos morgados e á nobreza de sangue como non se fixera nunca antes na tradición intelectual española, ou reivindicar o deseño de políticas sociais para os colectivos desfavorecidos que fican á marxe da economía produtiva (discapacitados, orfos, anciáns, mendigos); tronou contra o incipiente racismo naturalista que consideraba a negros e indíxenas americanos como pseudohumanos e rexeitou o cruel mercado de escravos da época, chegando neste punto moito máis lonxe que os mesmísimos Rousseau, Thomas Jefferson ou Kant; xustificou a erradicación do dote matrimonial que troca en mercadorías ás mulleres, e esixiu o seu acceso á propiedade das terras, sen mediación dos homes na incipiente sociedade liberal, sobre a base da súa capacidade de traballo igual á dos varóns. Todas estas razóns, e moitas máis que teremos a oportunidade de ir sacando á luz ao longo deste 2021 no que celebramos o seu terceiro centenario, deberíannos animar a curiosear un pouco máis no noso legado intelectual máis inmediato, e decatarnos tamén de que o máis abraiante adoita a estar sempre moi preto.

Lois Rodríguez Cabana. Profesor de filosofía

A %d blogueros les gusta esto: