Hai tres anos un amigo meu tiña a lección inaugural do curso da súa Universidade e enviouma con antelación. Nela facía unha referencia ó caso Calileo e dicía: «É paradigmático a este respecto ocaso de Galileo, acusado e condenado inxustamente pola inquisición da Igrexa Católica. Tamén é paradigmática a frase atribuída propio Galileo, cumprindo este imperativo deontolóxico do escepticismo organizado: `Eppur si muove’ (e sen embargo móvese). A Igrexa Católica pediu publicamente perdón por este erro histórico e esta infracción do imperativo deontolóxico do escepticismo organizado da ciencia».
Eu comentáballe que era unha moi boa lección inaugural, pero que coma o caso de Galileo hai centos na historia da universidade e, por exemplo, lembráballe a Ignaz Semmelweis, do que non se falaba nada porque a represora non fora a Igrexa Católica.
Semmelweis era un médico húngaro, doutor en obstetricia, que traballaba na Matemidade do Hospital Xeral de Viena. Ali descobre que as parturentas asistidas principalmente polos médicos e estudantes de medicina tiñan unha taxa de mortalidade moito máis alta cás que estaban ó coidado das tradicionais matronas. El abre a porta á esterilización obrigando a lavarse as mans e a limpar e lavar o instrumental médico tras cada intervención. O seu superior, o doutor Klein, no deu crédito á súa teoría e expulsouno da ensinanza e do hospital, pero a historia está de parte de Semmelweis.
Non trato de facer un paralelismo entre ambos innovadores, pero si salientar dous pequenos matices:
1. Galileo vive nos séculos XVI-XVII (15G4-1G42), e Semmelweis no XIX (1818-1865) co que hai máis de 200 anos de diferenza, polo que se entendemos que a humanidade progresa co paso do tempo a situación represiva é máis grave no século XIX ca no XVI-XVII. Por outra parte o coengo Copérnico (1473-1543), soterrado na catedral de Frombork (Polonia), xa sostivo que era a Terra a que xiraba arredor do Sol case 100 anos antes de Galileo (de aí vén o do «xiro copernicano»).
2. Galileo morre ós 78 anos na cama da súa casa e Semmelweis ós 47 (21 anos máis novo) nun hospicio rodeado de ignonimia e burlas. O seu bo nome só será restituído décadas despois grazas ós traballos de Pasteur e do cirurxián Joseph Lister, pai da cirurxía moderna.
Casos coma os de Galileo-Semmelweis non só existiron no pasado, senón que existen no presente e seguirán existindo como ben demostra a tese doutoral de Thomas Kuhn que publicou o F.C.E. como libro con este título, Estrutura das Revolucións Científicas, que narra as dificultades para que se implante un novo paradigma científico.
As dificultades para que se impoña un novo descubrimento científico descríbeas en prosa poética un libriño de A. Saint-Exupery, cando escribe:
«…O planeta de onde viña o PRINCIPIÑO é o asteroide B 612. Este asteroide non foi visto máis que unha vez.., por un astrónomo turco, no ano 1909.
O dito astrónomo fixera entón unha gran demostración do seu descubrimento nun Congreso Internacional de Astronomía. Pero ninguén lle creu por culpa do seu vestido…
Felizmente para o asteroide B 612, un dictador turco impuxo ó seu pobo, baixo pena de morte, a obrigación de se vestir á europea. O astrónomo informou de novo sobre o seu descubrimento, no ano 1920. Ía vestido dun xeito moi elegante e todo o mundo aceptou a súa demostración… »
Para rematar e volvendo a Galileo só quero sinalar que hoxe non procede afirmar que o Sol é o centro do Universo… nin sequera que é o centro da Vía Láctea.
Antón Negro
Delegado episcopal de Cáritas