A Igrexa e as peregrinacións son contemporáneas. Unha e outras camiñaron sempre dándose a man. Na mesma noite do nacemento do Mesías, os pastores de Belén, desprazáronse ao portal para adorar ao Neno e ofrecéronlle os froitos do seu rabaño. Pasados algúns meses, talvez anos, os Magos desprazáronse desde oriente para ofrecer ao Rei que nacera había pouco tempo, ouro, incenso e mirra. Comezara a historia das peregrinacións. Delas importa coñecer a súa orixe, as súas pegadas e os seus froitos.
De pegadas de peregrinos están sementados os vales e os montes de medio mundo. Cada cruceiro que hoxe atopamos nos camiños rurais doutros tempos, está a lembrarnos que por alí pasaron homes de fe. Todas as ruínas dos mosteiros medievais fálannos de que alí facían un alto no seu camiño os peregrinos que se dirixían a ulteriores santuarios. Diríase que as pegadas que deixaron os pés dos peregrinos no barro do camiño, xa se borraron, pero non se borrou totalmente o testemuño daquelas xeracións que buscaban atoparse con Deus no camiñar da vida. Con todo, temos que recoñecer que a historia das peregrinacións non sempre discorreu en intensidade lineal continua. Como nos camiños de Santiago hai subidas e baixadas, tamén na piedade das xeracións cristiás houbo frecuentes declives.
Os tres primeiros séculos pasounos a Igrexa envolta en ocultamento para protexerse dun mundo que a miraba con receo. Foron tempos difíciles para a Igrexa nacente, que tivo que refuxiarse no ambiente escurantista das catacumbas, para protexerse da hostilidade inimiga. Pero a paz constantiniana trouxo un clima de primaveral florecemento para a Igrexa. Os cristiáns puideron prescindir da máscara da súa relixiosidade, e presentarse ante o mundo sen ningún tipo de prexuízos sociais. No século IV, a Igrexa saíu á rúa manifestándose como a gran benefactora da humanidade. Foi a época en que a relixiosidade popular fíxose presente en todos os ambientes; pero pronto apareceu o tempo outonal dos últimos séculos do primeiro milenio, que desembocou no tristemente chamado tempo de ferro da Igrexa. Con todo, aínda que no outono as ramas perden as súas follas, as árbores mantéñense en pé e volverán dar froito. E así sucedeu. Na Idade Media xorden as ordes mendicantes: Dominicos, Franciscanos, Carmelitas…, cuxo labor evanxelizador avivou a actitude relixiosa do antigo e do novo mundo. Poderiamos dicir que nesta época a fe fíxose operativa e itinerante; e multiplicáronse os centros de espiritualidade. Segundo datos históricos, só na diocese de Lugo existían uns 75 mosteiros, conventos e santuarios. Era a floración cristiá de entón. Pero os outonos sucédense e son presaxio de novos invernos, e a invernía relixiosa pronto fixo acto de presenza nos últimos tempos da nosa historia. A fe deixou de ser o primeiro valor na sociedade contemporánea, e o materialismo ateo acaparou a moralidade das últimas xeracións.
Con todo, un novo sol nacente parece ofrecernos esperanza de retorno á relixiosidade de tempos pasados. Dá a impresión de que algúns de nós non podemos vivir sen Deus, e saímos en busca de valores eternos. Iso parece indicarnos a afluencia de peregrinos que polos vellos camiños de Santiago diríxense a Compostela para agradecerlle ao Apóstolo a fe que, polo seu medio, Deus regalou aos nosos avós, e a reenxendre nas novas xeracións, ás que pertencemos os que aínda vivimos.
Sexamos auténticos no noso peregrinar, e os nosos desexos cumpriranse.
Indalecio Gómez Varela
Cóengo da Catedral